سیستم اعلان حریق وظیفهی هشدار دادن به عوامل یک ساختمان در برابر آتش سوزی را دارد و انجام هر چه زودتر اقدامات لازم را هشدار میدهد. در زمان بروز یک فاجعه مانند آتش سوزی بسیار مهم است از لوازمی مناسب مانند کفش ایمنی و لباس ایمنی برای انجام کمکهای اولیه و خاموش کردن آتش به صورت دستی استفاده کرد. برای اینکه پیش از دیر شدن و رسیدن شعلهها به جای جای ساختمان، نیازمند یک مکانیزم هستیم که در همان مراحل اولیه خطر را شناسایی و به ساکنین اطلاع دهد. وجود این سیستم در همهی ساختمانها ضروری است و حتی کاربرد این سیستم فراتر از اعلان میتواند رود و با تشخیص دود و حرارت همزمان با عملکرد اعلان و اطفا به طور خودکار با مرکز اضطراری تماس گرفته و ایمنی را به حد بالایی فراهم کند.
انواع تشخیص سیستم اعلان حریق
سیستم اعلان حریق تشخیص متنوعی دارد که حساسیت هر کدام با یکدیگر نیز متفاوت است، با هشدار به موقع این سیستم وقت کافی برای انجام فعالیتهای اولیه پرسنل مانند امداد رسانی و پوشش لباس و کفش ایمنی در کنار تخلیه ساکنین یک ساختمان و محافظت از آنها را فراهم میکند.
- تشخیص و ردیابی دود: انواع آن به سه دسته تقسیم میشود که شامل:
- ردیاب دود پونیزاسیون
- پراکندگی نور
- تحت الشعاع قرار دادن نور
- ردیاب حرارتی: این سیستم به تغییر دمای زیاد و گرما حساس است، یک وسیلهی جامد (آلیاژ یوتکتیکی) در مرکز خود دارد که در صورت حس کردن حرارت به مایع تبدیل شده و هشدار را فعال میکند.
- تشخیص مونوکسید کربن: مونوکسید کربن یک دود سمی میباشد که بر اثر سوختن و آتش به وجود میآید. این ردیاب با تشخیص مقدار مونوکسید کربن موجود در هوا اخطار وجود آتش سوزی را فعال میکند، سیستمهای اعلان حریق موجود در خانهها نیز به همین صورت عمل میکند ولی تفاوت این ردیاب در حساسیت بیشتر خود به مونوکسید کربن میباشد.
- تشخیص چند حسگری: این سیستم با پردازش پیچیدهای که دارد با استفاده از سنسورهای بصری و گرمایی انواع آتش سوزیهای متنوع را تشخیص و اخطار میدهد.
- محدوده تماس دستی: با شکسته شدن حلقه شکننده روی خود توسط پرسنل این سیستم فعال میشود.
چگونگی عملکرد سیستم اعلان حریق
سیستم اعلان حریق متشکل از سیستم تشخیص دود، حرارت و هرگونه خطر آتش سوزی میباشد تا هنگام بروز حادثه با به صدا درآوردن آژیر یا هر سیستم تولید صداهای بلند به افراد حاضر در ساختمان اخطار تخلیه بدهد. بعد از تشخیص و هشدار واحد کنترل فعال شده و با استفاده از آبپاش و دیگر شیوههای اطفا، آتش سوزی را کنترل میکنند؛ برای هشدار و محافظت از افراد ناشنوا و کم شنوا هشدارهای نوری چشمک زن نیز همزمان با این اعلان فعال میشود. همچنین این سیستم منشا اعلان را نیز مشخص میکند تا با بررسی از تشخیص صحیح سیستم اعلان اطمینان حاصل شود. پس عملکرد اصلی سیستم اعلان حریق تقسیم میشود به چهار دستهی:
- تشخیص و ردیابی
- فعال شدن آژیر و اخطار
- بررسی محل وقوع
- اطفا و کنترل آتش
عملکرد سنسورهای تشخیص دود
به طور کلی به دو صورت دود آتش ردیابی میشود، ردیاب نوری با نور مادون قرمز دود را شناسایی میکند و هنگامی که دود از جلوی سنسور نوری گذر کند سیستم اعلان حریق آن را شناسایی و هشدار را فعال میکند. در صورت دوم پس از ورود دود به درون سنسورهای یونیزاسیون با کاهش یافتن دمای خود دود را ردیابی و آژیر روشن میشود.
عملکرد سیستم اطفا حریق
این سیستم وظیفهی مهار و مبارزه با آتش را دارد، انواع مختلفی از آن موجود میباشد که ممکن است روش آنها متفاوت باشد ولی در انتها هدف تمام این سیستمها جلوگیری از پیشروی آتش و خاموش کردن هر چه سریعتر آن میباشد. تمامی سیستمهای اطفا حریق با سه عامل مهم که به آتش سوزی مربوط است سر و کار دارند: اکسیژن، سوخت و گرما که پس از تشخیص و صحت وجود آتش به مهار آن پرداخته میشود.
انواع سیستم اطفا حریق
- سیستم آبپاش
سیستم آبپاش به روش اتومات عمل میکند و با تشخیص آتش با سرعت زیادی شروع به آبپاشی در ساختمان مینماید. این سیستم به منبع آب متصل میباشد که به گرما حساس است و در کنار وظیفهی آبپاشی پس از تشخیص نیز به صورت خودکار پیامی به مرکزی که از پیش در آن تنظیم شده میفرستد، این مرکز میتواند خدمات اضطراری منطقهای باشد.
- مه آب
سیستم مه آب متشکل از اسپریهای بسیار ریز است که آب از آن عبور میکند و وظیفهی مهار آتش را به عهده دارد، مناسب بودن یا نبودن این سیستم در آتش سوزی وابستگی به فشار و شدت خود، مقدار پخش آب، لولههای آن و وسعت آتش سوزی دارد.
- لوله آب آتش نشانی
لوله آتش نشانی عملکردی دستی دارد و با استفاده از شلنگ آتش نشانی اقدام به مهار آتش با فشار آب میشود.
- اطفا حریق با گاز
این سیستم در زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که روشهای آبپاشی و فرو نشاندن آتش جواب ندهند یا استفاده این روشها خسارت زیادی را به دنبال داشته باشد. در این صورت اطفا حریق با آزاد شدن گازهای هالون، کربن دی اکسید و… میزان اکسیژن را پایین آورده یا با خارج کردن گرما عمل اطفا حریق را انجام میدهد. این سیستم آتش را فرو نمینشاند و تنها آن را اطفا میکند همچنین به سیستمهای الکتریکی و سرورها آسیبی نمیزند.
- اطفا حریق با کف
از انواع آن باید به دو شیوهی اطفا حریق با فوم هوا و اطفا حریق با فوم شیمیایی اشاره کرد. کف و هوا در سیستم آتش نشانی جایگزین روش کف شیمیایی که تقریبا منسوخ شده است میباشد. سیستم اطفا حریق با کف متشکل از کنسانتره فوم هوایی، پمپ آتش، منبع آب، لوله، سازنده فوم، نسبت، کنترل خروج فوم تفکیک شده، سیم کشی و… میباشد. انواع کنسانتره فوم هوا شامل موارد زیر است.
- فوم پروتئین: بیشتر مناسب آتش سوزی نفت خام میباشد.
- فوم فلورپروتئین: مناسب آتش سوزی نفت خام و فراوردههای نفتی میباشد چرا که از حفاظت بیشتری برخوردار است.
- فوم الکل: مناسب حفاظت تانکرهای شیمیایی بر روی ناوگان در برابر آتش سوزی هستند.
- فوم مصنوعی: مناسب استفاده در موتورخانهها و حفاظتهای محلی میباشد.
کپسول آتش نشانی
اینکه یک کپسول آتش نشانی چه مقدار از محیط و آتش سوزی را پوشش میدهد بستگی به سایز و اندازهی آن دارد. سایز این کپسولها متفاوت است و مقدار مادهی خاموش کنندهی درون آن را تحت تاثیر قرار میدهد. به طور کلی سایزهای کوچک آن 1.2 کیلوگرم و سایزهای بزرگ آن 160 کیلوگرم میباشد.
کفش ایمنی
استفاده از کفش ایمنی در محیطهایی مانند کارخانهجات، شهرکهای صنعتی و… و مشاغل پر خطر مانند آتش نشانها و پرسنل کمک رسانی مانند امداد نجات اهمیت بسیاری دارد. کارمندان مشغول در محیطهایی که همواره در حال فعالیت و کنترل هستند نیاز است از کفش ایمنی مناسب در کارخود استفاده کنند که با پوشش رویهی سخت کفش ایمنی در برابر رو به رو شدن با اجسام تیز و برنده، مواد شیمیایی، حرارت، آتش سوزی و این موارد آسیبی به آنها نرسد. یک لباس ایمنی و کفش ایمنی مناسب در کنار حفظ سلامت با کفی نرم و راحت خود امکان فعالیتی به دور از محدودیت را برای مصرف کننده فراهم میکند.
جمعبندی
استفاده از ابزار و تجهیزات ایمنی مناسب مانند سیستم اعلان و اطفا، کفش ایمنی، کپسول مهار آتش و… در ساختمانهای مختلف عمومی و خصوصی که در صورت وقوع آتش سوزی بتوان به راحتی و به دور از صدمات جانی آتش را کنترل نمود بسیار مهم و اساسی است. عملکرد سیستم اعلان و اطفا حریق و تشخیص آتش سوزی به مواردی همچون شیوهی ردیابی و حساسیت آن بستگی دارد ولی در نهایت این سیستم هدف مبارزه با آتش و بالا بردن ایمنی افراد ساکن در ساختمان را دارد.