کپسول اتش نشانی

کپسول آتش نشانی محفظه ای فولادی و قابل حمل می باشد که مقدار مشخصی از مواد خاموش کننده آتش درون آن قرار گرفته است. مواد داخل کپسول در زمان نیاز به وسیله یک اهرم به محل مورد نظر پرتاب می شوند.

از نمونه موادی که در کپسول آتش نشانی استفاده می شود می توان به آب، دی اکسید کربن، پودر بی کربنات سدیم یا پتاسیم یا فوم خاموش کننده آتش اشاره کرد. در زیر به توضیحات کاملی درباره کپسول آتش نشانی و انواع آن می پردازیم.
۱. کپسول آتش نشانی پودر و گاز
یکی از معروفترین و پرکاربردترین کپسول‌های آتش نشانی، کپسول پودر و گاز می باشد که حاوی پودر بی کربنات پتاسیم و گاز نیتروژن است. این ترکیب با فشار زیادی درون یک سیلندر فولادی قرار داده شده و با فشار دادن اهرم، به سمت جسم در حال سوختن، پرتاب شده و مانع رسیدن اکسیژن به آتش می شود. میزان حجم کپسول‌های آتش نشانی نسبت به میزان شی در حال سوختن متفاوت است که عبارتند از: ۱، ۲، ۳، ۴، ۶، ۹، ۱۲، ۲۰، ۵۰ و ۷۵ کیلویی که انواع این وزن‌ها متناسب با استاندارد‌های جهانی بوده و در بازار موجود می باشند.

برای حمل کپسول‌ پودر و گاز، یک فرد بالغ تا 7 کپسول اول را می تواند به راحتی حمل کند اما برای 3 کپسول آخر که وزن آن زیاد و حمل آن دشوار است ارابه‌های چرخداری طراحی شده که کپسول بر روی آن سوار می شود. در بالای این مدل کپسول آتش نشانی، فشارسنجی جهت اندازه گیری میزان فشار گاز داخل سیلندر تعبیه شده است. میزان این فشار باید 15 بار یا 190 Psi باشد. با این مقدار فشار گاز نیتروژن، پودر داخل مخزن در کمتر از 60 ثانیه تخلیه می شود. رنگ کپسول آتش نشانی پودر و گاز کاملا قرمز یکدست می باشد و خطرناک یا سمی نیست و براحتی با جارو جمع می شود. این کپسول‌ها حتما باید سالانه یکبار شارژ شوند تا در هنگام بروز حادثه کاربردی واقع شوند.
محل کاربرد کپسول آتش نشانی پودر و گاز
۱، ۲، ۳، ۴ کیلویی کپسول های پودری مناسب استفاده در ماشین هستند.
۶، ۹، ۱۲ کیلویی کپسول های پودری جهت نصب در اداره ها و ساختمان‌های مسکونی مورد استفاده قرار می گیرند.
۲۵، ۵۰، ۷۵ کیلویی کپسول های پودری مناسب کارخانه ها و انبارهای نگهداری کالاهای تجاری می باشند.
۲. کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن
به عنوان دومین کپسول آتش نشانی پرطرفدار، کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن را معرفی می کنیم. داخل این کپسول هیچگونه پودری استفاده نشده است و به کمک گاز CO2 با فشار 150 بار در یک سیلندر فولادی محبوس گردیده و با فشار دادن اهرم، این گاز به سمت شیء درحال سوختن پرتاب می شود و مانع رسیدن اکسیژن به آتش می گردد و در اصطلاح آتش را خفه می کند.

کپسول آتش نشانی CO2 هم مانند کپسول پودر و گاز در سایز‌های مختلف تولید می شود. از کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن برای خاموش کردن آتش های ناشی از نوسان برق استفاده می شود. بدنه این کپسول هم به رنگ قرمز یکدست است.

2، 3، 4 کیلویی کپسول های CO2 مناسب استفاده در خودرو هستند.
6 کیلویی کپسول CO2 مناسب استفاده در اتاقک آسانسور است.
9، 12، 30 کیلویی کپسول های CO2 که به صورت چرخدار تولید می شوند و فقط مورد استفاده کارخانه ها و انبار‌های کالا قرار می گیرند.
۳. کپسول آتش نشانی آب و گاز
ساده ترین کپسول آتش نشانی از لحاظ ماده اطفا کننده آتش، کپسول آتش نشانی آب و گاز است. همه ما می دانیم که آب نقطه مقابل آتش است و از این کپسول برای خاموش کردن حریق‌های کوچک مثل منقل کباب استفاده می کنیم. این مدل کپسول مانند کپسول پودری بوده، با این تفاوت که بجای پودر از آب به همراه گاز نیتروژن در محفظه فولادی استفاده کرده اند. در زمان استفاده از این کپسول با فشردن اهرم خروج، گاز نیتروژن به آب فشار وارد می کند و باعث می شود که آب به سمت شی در حال سوختن پرتاب شود. کپسول آتش نشانی آب و گاز در پنج سایز 6، 9، 12، 25 و 50 کیلویی تولید و در بازار عرضه می شود. 3 سایز کپسول اول برای یک فرد بالغ به راحتی قابل حمل است اما دو سایز آخر به وسیله ارابه‌های چرخدار جابجا می شوند. گاز نیتروژن با فشاری معادل 15 بار معادل 190 Psi در محفظه کپسول است. بدنه کپسول آب و گاز به رنگ آبی می باشد.
۴. کپسول آتش نشانی فوم یا کف
این مدل از کپسول آتش نشانی با پرتاب فوم یا کف به سمت حریق، آتش را خاموش می کند. زمانی که این فوم را بر روی آتش می ریزیم، مثل یک لایه پتو عمل کرده و مانع رسیدن اکسیژن به آتش می شود. با حذف اکسیژن از مثلث احتراق، حریق خاموش می شود. کپسول آتش نشانی فوم یا کف استفاده عام ندارد و در اکثر مواقع توسط خود آتش نشانان یا پرسنل موسسات و کارخانه ها، در مواقع بروز حادثه مورد استفاده قرار می گیرد. رنگ کپسول آتش نشانی فوم یا کف هم قرمز رنگ است.

در هنگام اطفا حریق دقت داشته باشید که اگر آتش از نفت، بنزین، روغن و یا نوسانات برق نشات گرفته است، استفاده از کپسول‌های آب مجاز نمی باشد. با گذشت زمان و تکامل پیدا کردن صنعت آتش نشانی محصولی بنام فوم یا کف آتش نشانی تولید شده است. اگر بخواهیم انواع فوم آتش نشانی را معرفی کنیم شامل فوم شیمیایی، فوم مکانیکی، کف آتش-نشانی طبیعی و کف ساختگی می شود.

به طور کلی ترکیبات موجود در فوم یا کف آتش نشانی شامل موارد زیر می باشد:

رقیق کننده‌هایی که بر پایه آب هستند.
حلال‌هایی همچون اتانول، پروپانول، دی متیل اتر، پروپان دی ال و…
موادی که میزان فعال سازی بالایی دارند همچون سولفات منیزیم و…
خاموش کردن انواع حریق نسبت به شی یا جنسی که در حال سوختن است متفاوت می باشد. بنابراین نمی توان برای خاموش کردن همه نوع جنس از یک مدل کپسول آتش نشانی استفاده نمود. در زیر به دسته بندی ۵ نوع کپسول می پردازیم که هر کدام برای خاموش کردن یکسری مواد کاربرد دارند و بر روی کپسول نوشته شده تا راهنمای موارد استفاده از آن باشد:

آتش نوع A: این حرف بر روی خاموش کننده‌های جامداتی همچون کاغذ، مقوا، چوب و پارچه درج شده است.

آتش نوع B: این حرف روی خاموش کننده‌های مایعاتی احتراق پذیر و قابل اشتعال همچون نفت، بنزین، روغن و… درج شده است.

آتش نوع C: این حرف روی کپسول‌هایی درج می شود که مناسب خاموش کردن ابزار و وسایلی برقی هستند که به پریز وصل می شوند.

آتش نوع D: این حرف برای فلزات قابل اشتعال است که بیشتر در کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می گیرد.

آتش نوع K: از این حرف برای خاموش کردن اشتعال روغن‌های گیاهی و حیوانی و چربی‌های موجود در آشپزخانه استفاده می شود.

یکی از مهم ترین مواردی که هر یک از افراد باید آموزش ببینند تا در هنگام حریق بتوانند اقدام به اطفا حریق کنند، نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی است. یکی از اصلی ترین موارد این است که در زمان بروز حادثه بتوانید خونسردی خود را حفظ کنید و سریع عکس العمل نشان دهید. ابتدا باید نوع حریق را شناسایی و متناسب با آن از کپسول مناسب استفاده کرد. همچنین قبل از اینکه اتفاقی بیفتد از شارژ سالانه کپسول مطمئن باشید.

سپس در زمان وقوع حریق اقدامات زیر را انجام دهید:

خونسردی خود را حفظ کنید. (در زمان بروز حادثه به دلیل نداشتن خونسردی، ممکن است حوادث دیگری مثل زمین خوردن کپسول آتش نشانی، افتادن کپسول بر روی پا یا اندام‌های دیگر، برخورد کپسول با دیگران و… بر اثر بی احتیاطی و عجله رخ دهد.)
حتما دقت لازم را داشته باشید که کپسول انتخابی مناسب اطفا حریق باشد. (حتما در هنگام اطفا وسایل برقی گران قیمت از کپسول آتش نشانی CO2 استفاده کنید، زیرا استفاده از کپسول‌های پودری، آب یا فومی بعد از اطفا وارد دستگاه می شوند و خسارات جبران ناپذیری را به جای می گذارند.)
اگر در فضای باز هستید حتما پشت به باد بایستید و اگر در فضای منزل یا بسته هستید در جلوی درب خروجی قرار بگیرید.
قبل از انجام اقدامات زیر کپسول آتش نشانی را سروته کنید تا کمی مواد داخل محفظه بهم بخورد.
در این مرحله ضامن کپسول آتش نشانی را بکشید و با دست دیگر شلنگ را در دستتان نگه دارید.
در فاصله مناسبی از آتش بایستید و سری نازل را به سمت آتش هدف بگیرید. فاصله طولی بین کپسول تا حریق بهتر است بسته به حجم و ارتفاع آتش بین ۱.۵ تا شش متر باشد تا در حین اطفا از خطرات احتمالی سوختگی جلوگیری شود.
در این مرحله اهرم کپسول را فشار دهید و سر نازل را طوری بگیرید، که به شکل جارو کردن مواد را به سمت آتش پرتاب کنید. اگر فاصله شما تا آتش کم باشد، شما دچار سوختگی می شوید و اگر زیاد باشد، کپسول کارایی مفیدی در خاموش کردن آتش ندارد.
درست زمانی که آتش جلو کمتر شد، به آرامی به سمت آتش حرکت کنید و مقدار بیشتری را خاموش کنید.
بعد از اطفا حریق برای شارژ کپسول آتش نشانی شما می توانید به واحد‌های بهداشت و ایمنی محیط زیست (HSE) مراجعه کنید.
امیدوارم از مطالب فوق استفاده لازم را برده باشید. پیشنهاد ما این است که قبل از وقوع هرگونه حادثه احتمالی، اقدام به تهیه کپسول آتش¬نشانی بسته به شرایط محیط کاری یا منزل نمایید. تا در زمان بروز حادثه با حفظ خونسردی و عکس العمل به موقع، آتش را مهار کنید.